Türkiye’nin İlk Motor Fabrikası: Gümüş Motor
Yerli ve Milli Üretime Adanmış Ömürler-7: Türkiye’nin İlk Motor Fabrikası: Gümüş Motor
Yerli ve Milli Üretime Adanmış Ömürler-7: Türkiye’nin İlk Motor Fabrikası: Gümüş Motor
Yazar: Dr. İlhami Pektaş
İTÜ’den mezun olduktan sonra Almanya’da akademik çalışmalarına devam eden Necmettin Erbakan, bu çalışmalar sırasında, Türkiye Zirai Donatım Kurumunun sipariş verdiği motorların ithal edilmesinden duyduğu üzüntü ile Türkiye’nin yerli ve milli imkanlarla kendi motorunu üretmesi için mücadeleye başladı.
1956 yılında Erbakan hocanın girişimleriyle Türkiye’nin ilk yerli motorunu üretmek için temeli atılan Gümüş Motor, 20 Mart 1960 yılında 250 çalışanıyla 9, 15 ve 30 PS’lik bir ve iki silindirli motorların üretimine başladı.
Gümüş Motor, Derin kuyu pompaları üreterek Türk çiftçisinin büyük bir ihtiyacını giderdi ve Devlet Su İşlerinin verdiği bütün siparişleri karşıladı.
Gümüş Motor’un Türkiye’de başlattığı motor üretme düşüncesi bazı kesimleri rahatsız etti ve Gümüş Motor’un batırılması için ithal edilen motorlar birkaç yıl büyük zararlar göze alınarak iç piyasaya sürüldü. 1964 yılında devlet desteği alamayan Gümüş motor sıkıntı çekmeye başladı.
Hisselerin çoğunluğu Pancar kooperatifi ve Şeker fabrikasına geçince Erbakan hoca Genel Müdürlükten ayrılmak zorunda bırakıldı. Gümüş Motor’un adı “Pancar Motor” olarak değiştirildi. 1965’te Alman Hatz firması ile lisans antlaşması yapıldı, benzinli ve hava soğutma sistemli motor üretimine geçildi.
1980’lerin başına kadar Pancar Motor için her şey yolunda gitti, ürün sağlam ve kullanıcı ihtiyaçlarına uygun olduğu için geniş kitleler tarafından tercih edildi. Tarım faaliyetlerinin büyük oranda devlet desteği aldığı bu dönemde motorlar çok satıldı ve ülkede bir efsane halini aldı. Bu dönemde Türkiye’deki motorların tümüne, markasına bakılmaksızın “Pancar Motor” denilmeye başladı. Türkiye dışında başta Afrika ve Ortadoğu olmak birçok ülkeden alıcı buldu.
İki defa devlet desteği alarak iflastan kurtarılan şirket 1990’lı yıllarda zarar üreten bir yapı haline geldi. Erbakan hocanın kurduğu fabrika 56 yıl faaliyet gösterdi. Ülke çapında bayi, yedek parça ve tedarikçi ağı kurdu. Fabrika yıllar boyu zarar etti ve motor sesleri 2011 yılında sustu. Şirket, 2011 yılında kapatılmasına rağmen Türkiye genelinde halen yaklaşık 500 bin adet Pancar Motor imalatı kullanıldığı biliniyor.
İşte Erbakan hocanın motor mücadelesinden sadece bir tanesi. Erbakan hocaya motor üretimi konusunda gereken devlet desteği verilseydi Türkiye derin kuyu, traktör,otomobil, kamyon, otobüs, gemi, tank ve uçak motorları üretimi konusunda Türkiye’yi bugün gelişmiş ülkeler seviyesine taşıyabilirdi ama hep engellendi.
