TCDD Genel Müdürü: SÜLEYMAN KARAMANÜlkemizin 156 yıllık bir demiryolu tarihi olmasına karşın, on yıl öncesine kadar demiryollarına yönelik imalat sektörü buna paralel bir gelişme göstermediği gibi özel sektör de bu konuya yeterince ilgi duymamıştır.

Dışa bağımlı bir demiryolu sektörü ortaya çıkarken, TCDD bu süreçte rayı dahi dış pazardan temin ederek, demiryolu hatlarını kendisi inşa ederken, çeken ve çekilen araç bakım/revizyon ünitelerini ilave yatırımlarla desteklemiş ve üretim birimlerine dönüştürmüştür. Bugüne kadar da lisans anlaşmaları ve üretim haklarını sadece kendi ihtiyaçlarını karşılamak kaydıyla temin ederek üretim gerçekleştirmeye çalışmıştır. 

2003 yılından bu yana demiryolları öncelikli sektör olarak görülmekte, önemli kaynak ayrılmaktadır. Örneğin; 2003 yılında demiryolu sektör yatırımı için 251 milyon TL ödenek ayrılmışken, bu rakam 2012 yılında 16 kat artarak yaklaşık 4,1 milyar TL’ye ulaştı.

Artan yatırım ödeneklerine parelel olarak, Yüksek Hızlı Tren projeleri başta olmak üzere mevcut sistemin modernizasyonu, ileri demiryolu sanayisinin geliştirilmesi ve dinamik bir kurum için yeniden yapılanma temelinde, konvansiyonel demiryolu yapımı, yol yenileme ve iyileştirme, çeken ve çekilen araç temini, elektrifikasyon ve sinyalizasyon yapımı ile lojistik merkezler kurulması gibi hepsi bir birinden önemli 9 yılda 80 proje üretildi. Demiryolları, ülkemizin en dinamik kuruluşlarından birisi haline geldi.

“Değişimin öncüsü Yüksek Hızlı Trenler”

2003–2011 yılları arasında 1.085 km. yeni demiryolu yapıldı. Ankara-Eskişehir, Ankara-Konya YHT hatları devreye girdi. 2.047 km’lik yüksek hızlı ve konvansiyonel demiryolunun ise inşaatına devam edilmektedir. Ankara-Eskişehir arası 1. Etabı tamamlanan Ankara-İstanbul Yüksek Hızlı Tren Projesinin Eskişehir-İstanbul, Ankara-Sivas Yüksek Hızlı Tren Projesinin Yerköy-Sivas, Ankara-Bursa Yüksek Hızlı Tren Projesinin Bursa-Yenişehir ve Ankara-İzmir Yüksek Hızlı Tren Projesinin Ankara(Polatlı)- Afyonkarahisar kesimlerinin inşasına devam ediliyor. Sivas-Erzincan Yüksek Hızlı Tren Projesi’nin yapımına da 2013 yılı içinde başlanılacaktır.

YHT hatları için 12 adet Yüksek Hızlı Tren setinin yanı sıra 6 adet Yüksek Hızlı Tren setinin temin çalışmaları devam etmektedir.Mevcut sistem de modernize edilmektedir. Yaklaşık 11 bin km’lik mevcut konvansiyonel hattın %75’inin bakım ve yenilemesini yapılmıştır. 2.208 km yol daha yenilenecektir.

Yük taşımacılığında ise blok tren işletmeciliğine geçilerek, 2002 yılına göre taşınan yük miktarında %58, taşıma gelirlerin de %170 artırılmıştır. Üretim merkezlerinin ana demiryolu ağına bağlanması için iltisak hatları yapılmaktadır. Kombine taşımacılığın geliştirilmesi için 16 yerde lojistik merkez kurulmaktadır. Ayrıca, hemzemin geçitler kontrollü hale getirilmektedir.Uluslararası demiryolunun geliştirilmesi için de önemli projeler vardır. İnşaası devam eden Kars-Tiflis-Bakü Demiryolu Projesi ile yılda 6.5 milyon ton yük ve 1.5 milyon yolcu taşınması hedeflenmektedir. Asya ile Avrupa kıtasını birleştiren Marmaray’ın da bitmesiyle Çin’den Londra’ya kesintisiz demiryolu ulaşımı sağlanacaktır.

Ortadoğu’ya yönelik de projeler de vardır. İstanbul’dan Mekke, Medine’ye kadar YHT ile gidilmesini planlanmaktadır.

Yakın kentler arasında da hızlı, emniyetli ve konforlu dizel tren seti sistemine geçilmiştir.

Kentiçi raylı toplu taşımacılığın geliştirilmesi için yerel yönetimlerle işbirliği içerisinde Ankara’da Başkentray, İstanbul’da Marmaray, İzmir’de Egeray, Gaziantep’te de Gaziray Projesi yürütülmektedir.

Demiryollarındaki tüm bu gelişmeler ileri demiryolu sanayisinin de geliştirilmesi yönünde itici güç olmuştur.

Bağlı ortaklıklarımız; Eskişehir’de TÜLOMSAŞ’ta lokomotif ve yük vagonu, Sakarya’da TÜVASAŞ’ta tren seti ve yolcu vagonu ve Sivas’taki TÜDEMSAŞ’ta da ağırlıkla olarak yük vagonu üretimleri yapılmakta, kapasite ve ürün yelpazelerini sürekli geliştirerek ulusal ve uluslararası pazarlarda rekabet etmektedirler.

TÜDEMSAŞ: 2010 yılında Türkiye’nin en büyük ilk 500 sanayi kuruluşu arasında yer almıştır. EN 150085-2 (Demiryolu Uygulamaları Demiryolu Araçları ve

Komponentlerinin Kaynak İşleri, Bölüm-2 Kalite Şartları ve Kaynaklı İmalat Yapan Üreticilerin Sertifikasyonu Standardı) belgesine sahiptir.

Klasik yük vagonlarından farklı olarak hafif daralı proje temin edilerek, Türkiye’de ilk kez TÜDEMSAŞ tarafından üretimi yapılan son teknoloji ürünü bu vagonlardan 2008-2009 yıllarında toplam 1.000 adet üretilmiştir. 2004-2011 yılları arasında 12 tipte 3.587 adet vagon üretilmiştir.

TÜLOMSAŞ: 2003-2011 yılları arasında 124 adet lokomotif imalatı gerçekleştirilmiş olup, bir önceki döneme göre %130 artış sağlanmıştır. Vagon imalatında; 2003-2011 döneminde ise 2127 adet vagon üretilerek bir önceki döneme göre %56 oranında artış olmuş, 2003 yılına kadar özel sektöre vagon imalatı yapılmazken, 2011 yılı sonu itibarıyla 366 adet vagon imalatı gerçekleştirilmiştir.

TCDD’nin ihtiyaçları karşılamak amacıyla 80 adet elektrikli ana hat lokomotif üretim için TÜLOMSAŞ ile sözleşme imzalanmıştır. Burada imal edilecek 20 adet Dizel Elektrikli(DE) ana hat lokomotifinin dizayn çalışmaları sürmektedir.

TÜVASAŞ: Ana kuruluş TCDD’nin talebi doğrultusunda 84 araçtan oluşan yerli Dizel Tren Setleri(DMU) ile EUROTEM firmasıyla ortaklaşa olarak Marmaray’da kullanılacak olan 144 aracın üretimi bu tesisimizde yapılmaktadır.

Raylı taşıt alanında uluslararası bir şirket olma ve küresel pazarlara entegre olabilme ilkesini benimseyen TÜVASAŞ, TÜVASAŞ’ın sahip olduğu ISO 14001 “Çevre Yönetim Sistemi” ve OHSAS “18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi” sertifikaları ile kurumun insana ve çevreye olan duyarlılığını belgelendirmiştir.

Ayrıca Trans-Avrupa hatlarında işletilecek olan yolcu vagonlarında TS EN 15085 “Demiryolu Uygulamaları–Demiryolu Araçları ve Bileşenlerinin Kaynağı Standardı” belgelendirme çalışması yapılmıştır. Bu sertifikalar Avrupa pazarına girişte önemli katkılar sağlamıştır. Bulgaristan için üretilen 30 adet lüks vagon üretimi projesi TSI (Technical Specification for Interoperability - Avrupa Birliği Demiryolları Karşılıklı İşletilebilirlik Teknik Şartları) standartlarına göre belgelendirilmektedir. Bu belge ile TÜVASAŞ Avrupa’da konvansiyonel vagonlar kapsamında ilk TSI belgesini almış kuruluş olacaktır.

Diğer taraftan, yerli ve özel sektör işbirliği ile ileri demiryolu sanayisinin geliştirilmesine çalışılmaktadır.

2003 yılında başlayan süreçte; %100 dışa bağımlı olduğumuz ray temini için ilk etapta hızlı tren rayı Kardemir’de üretilmeye başlandı.

İştirak kurma çalışmalarıyla, ilk olarak Yüksek Hızlı Trenler ile her türlü elektrikli demiryolu aracının imalatını gerçekleştirmek üzere Güney KORELİ Hyundai ROTEM Firması ile TCDD’nin ortaklığında EUROTEM Demiryolu Araçları Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi kuruldu. Bugüne kadar TCDD için 32 set modern elektrikli banliyö treni ile İstanbul metrosunun 92 adet aracının üretimi bu tesislerde gerçekleştirilmiş olup, Marmaray araçlarının 300 adedi de yine bu tesiste üretilmektedir.

VOSSLOH/ALMANYA firması ise Erzincan’da ray bağlantı elemanları fabrikası inşa etti. Yurt içi ihtiyacı karşıladığı gibi 17 farklı ülkeye de ihracat gerçekleştirmektedir.TCDD’ye ait Makas Fabrikasının üretim profilinde bulunmayan her türlü konvansiyonel ve yüksek hıza uygun demiryolu makası üretimi için Dünyanın iddialı makas üreticilerinden Avusturyalı Voestalpine (VAE),KARDEMİR ve TCDD’nin iştirakiyle VADEMSAŞ kuruldu.

Tesisin yıllık üretim kapasitesi 500 adet mangan alaşımlı monoblok göbekli basit makas ve 100 adet oynar göbekli makastır.

TCDD ve Makine Kimya Endüstrisi Kurumu arasında yapılan bir protokol ile Demiryolu Tekerleklerinin de yerli olarak ülkemizde üretilmesine yönelik stratejik işbirliğine gidilmiş çalışmalar devam etmektedir.

Demiryolu yatırımlarına paralel olarak; yüksek standartta demiryolu traversi üreten özel sektöre ait tesis sayısı sekiz adede ulaşmıştır. TCDD’nin Afyon ve Sivas’ta bulunan beton travers fabrikalarına ilaveten, iştirakimiz olan SİTAŞ’ın üretim tesislerinin de devreye girmesiyle birlikte ülkemizde beton travers üreten tesis sayısı on bir adede ulaşacaktır.

Yerli demiryolu sanayimizin geliştirilmesine yönelik olarak alınan tedbirler sonucu yapılan yatırımlar sayesinde, milyon dolarlarla ifade edilebilecek bir kaynak yurtiçinde kalmış ve bu kaynak yerli demiryolu sanayinin gelişmesinin lokomotifi olmuştur. Döviz kazandırıcı üretimlerle birlikte aynı zamanda çevresinde istihdam üreten bu kuruluşlar yeni yan sanayilerin oluşmasına da hizmet etmektedir.

Demiryollarındaki yeniden yapılanma ise demiryolu sektörünün ufkunu daha da açacak, demiryolları özel sektöre açılacaktır. Bu çerçevede; “Türk Demiryolu Sektörünün Yeniden Yapılandırılması ve Güçlendirilmesi” projesi kapsamında Türk demiryolu sektörünün yasal ve yapısal çerçevesinin AB mevzuatına uygun bir şekilde oluşturulmasını sağlayacak olan “Genel Demiryolu Çerçeve Kanunu” ve “TCDD Kanunu Taslakları” hazırlandı. 2013 yılında kanunun çıkması hedeflenmektedir.

Demiryolları 2023’e hazır

Demiryollarında yapılan bu değişim ve gelişim durmadan devam edecektir. Önümüzdeki 10 yıl içinde demiryolu sektörü alanında 10. Ulaştırma Şurasında belirlenen 2023 hedefleri doğrultusunda demiryolu sektörüne tam 45 milyar dolarlık yatırım yapılması planlanmıştır.

Demiryollarının 2023 hedefleri:

1. Hizmet zararlarının azaltılması ve rekabet ortamı oluşturularak işletme kalitesinin artırılması için; “Türk Demiryolunun” yeniden yapılandırılmasını tamamlamak.

2. Demiryolu sektör payının arttırılması için mevcut hatları yenilemek.

3. Mevcut sinyaliz demiryolu hatlarının sinyalizasyonunu tamamlamak.

4. Mevcut elektrifikasyonsuz hatların elektrifikasyonunu tamamlamak.

5. Yapımları ve uygulama projesi devam eden Ankara-İstanbul, Ankara-Sivas ve Bursa-Bilecek yüksek hızlı demiryolu ağını 2012 yılına kadar tamamlamak.

6. Yüksek Hızlı Demiryolu ağına öncelik vermek ve 10.000 km çekirdek ağını tamamlamak

7. Konvansiyonel demiryolu ağını geliştirmek ve 4.000 km hat yapmak, 2023 yılına kadar toplam 14.000 km demiryolu yapılarak toplam 25.940 km demiryolu ağına ulaşmak.

8. Marmaray Projesi’ni tamamlamak.

9. Başkentray’ı tamamlamak.

10. EGERAY Projesini tamamlamak.

11. Demiryolu çeken-çekilen araç filosunu geliştirmek; 2023 yılına kadar hedeflenen ise araç parkı ise şöyledir;

• Hızlı Tren Set : 74 Adet
• Dizel Anahat Loko : 350 Adet
• Elektrikli Loko : 230 Adet
• Banliyö Setleri : 500 Adet
• DMU Tren Seti : 350 Adet
• Yük Vagonu : 49.000 Adet
• Yolcu Vagonu : 600 Adet

12. İstanbul-Basra, İstanbul-Kars-Tiflis-Bakü, Kavkaz-Samsun-Basra, İstanbul-Halep-Mekke, İstanbul-Halep-Kuzey Afrika, Güneydoğu Asya taşıma koridorlarını geliştirmek.

13. Yeni Çeken ve Çekilen araçları UIC, EN ve TSI standartlarına uygun imal etmek.

14. Çeken ve çekilen araçların üretim ve bakımlarında özel sektör payını artırmak.

15. Trenleri tek makinistle kullanılabilir hale getirmek, tüm trenlerde kesintisiz internet erişimi sağlamak.

16. Demiryolu işletmeciliğinde özel sektör payını %50’ye çıkartmak.

17. Planlanan Lojistik Merkezlerle beraber Türkiye’nin coğrafi, tarihsel ve kültürel ihtiyaçlarına cevap verebilecek ölçüt ve büyüklüklerde İstanbul Trakya kesiminde Hadımköy veya Kınalı mevkiinde, İstanbul Anadolu yakasında Muallim Köy mevkiinde, Mersin’de, İzmir’de ve Samsun’da özel sektör işbirliğiyle 2-4 Milyon m2 büyüklüğünde “Küresel Lojistik Köyler” planlamak ve hayata geçirmek.

18. Organize sanayi bölgelerine ve önemli üretim merkezlerinin tümüne doğrudan hatlarla (İltisak hatları) bağlantı sağlamak.

19. Ulaştırma Bakanlığı, Üniversite veya TÜBİTAK bünyesinde Demiryolu Enstitüsü ile Uluslar arası akredite bir demiryolu test ve sertifikasyon merkezi kurmak.

20. Küresel demiryolu sektörü içinde, Türk demiryolu yan sanayinin yer alması, geliştirilmesi ve etkin bir aktör haline gelmesini sağlamak.

21. Demiryolu payını yolcu taşımalarında %10 ve yük taşımalarında %15’e çıkarmak.

22. Ağdaki, yarıçapı 1000 m2’nin altındaki kurplar ile %16’nın üstündeki boyuna eğimlerin iyileştirilmesini tamamlamak.

23. Yük taşımalarında işletimi olumsuz etkileyen mevcut gümrük iş ve işlemlerinin kolaylaştırmasına yönelik gümrük kanununu düzenlemek.

24. Trafiğin yoğun olduğu hatlarda, hemzemin geçitler, alt-üst geçit veya otomatik bariyerli geçit haline dönüştürülerek kazaları asgariye indirmek

25. Mevcut yolların geometrik koşullarının iyileştirilmesi amacıyla tüm hatlardaki dingil basıncını minimum 22,5 ton’a çıkarmak.

26. 2023 yılına kadar 10.000 km YHT ve 4.000 km konvansiyonel hat yaparak, toplam demiryolu ağını 25.940 km’ye, 2035 yılına kadar ise 11.480 km YHT ve 4.480 km konvansiyonel hat yaparak, toplam demiryolu ağını 28.376 km. ye yükseltmek.

2023 yılında bu hedeflere ulaştığımızda demiryolunun yük taşımacılığındaki payı %15, yolcu taşımacılığındaki payı ise %10 seviyesine yükselecektir.

Haberin Kaynağı : RailwayTurkey Demiryolu Tedarikçileri Dergisi

24.10.2013