Dilek Aşan
20 Soruda Sürdürülebilir Tedarik Zinciri
1.Tedarik zinciri nedir?
Bir ürünün müşterilere doğru zamanlama ve uygun koşullarda iletilmesini sağlayan; içerisinde kurumlar, insan gücü, teknoloji, süreç ve faaliyetlerin yer aldığı sistematik yapıya tedarik zinciri denilmektedir. Bir ürünün hammadde olarak kaynağından çıkarılması, işlenmesi, üretilmesi, paketlenmesi, depolanması, taşınması ve satışa sunulması gibi tüm adımları tedarik zincirinin bir paçasıdır.
2.Sürdürülebilirlik nedir?
Bir ürün, hizmet, süreç ya da faaliyetin tüm aşamalarında çevresel ve sosyal etkilerin doğru şekilde yönetilmesi ve uzun vadede finansal kârlılığın sağlanması için geliştirilen modern bir yaklaşımdır. Sürdürülebilirlik, bireysel, kurumsal ve ulusal düzeyde uygulanabilir; yürütülen her bir çalışmanın çevresel açıdan uyumlu, etik, şeffaf ve finansal açıdan kazançlı olmasını sağlar.
3.Sürdürülebilir tedarik zinciri nasıl olur?
Her bir aşamasında çevresel faktörlerin hesaba katıldığı, sosyal sorumluluk ilkelerine uyum sağlandığı ve finansal performansın takip edildiği ve tüm bunların sürekli olarak iyileştirildiği tedarik zinciri yaklaşımına sürdürülebilir tedarik zinciri adı verilmektedir. Bu yönetim anlayışında tedarik zinciri boyunca su ve karbon ayak izi çevresel emisyonlar sürekli takip edilir, raporlanır ve azaltım planları uygulanır. İş uygulamalarının insan hakları açısından etik olması sağlanır. Tüm paydaşların ekonomik çıkarları gözetilir ve herkes için en uygun iş modelleri geliştirilir.
4.Tedarik zinciri denetimi nedir?
Şirketler tedarik zincirinin sürdürülebilirlik performansını takip etmek, ölçmek ve iyileştirmek amacıyla tedarikçilerinin işletme sahalarında periyodik olarak denetimler gerçekleştirir. Bu denetimler doğrudan şirket yetkilileri ve/veya bağımsız üçüncü taraf akredite kuruluşlar tarafındna gerçekleştirilebilir. Tedarik zinciri denetimlerinde tedarikçilerin iş uygulamalarındaki sosyal performansı (insan haklarına saygı, ayrımcılık, ücret politikaları, iş saatleri vs) ve çevresel uyumluluğu (emisyonların azaltılması, enerji verimliği, atık yönetimi vs) analiz edilir.
5.Sürdürülebilir tedarikçiler nasıl belirlenir?
Her şirket kurumsal sürdürülebilirlik politikaları kapsamında tedarikçilerinden uyum sağlamasını beklediği bir tedarik zinciri yönetimi politikası geliştirmelidir. Bu politikaların pratik bir çıktısı olarak tedarikçi davranış kuralları (supplier code of conduct) oluşturulmalıdır. Bu kurallara şimdi ve ilerleyen zamanlarda uyum sağladığını beyan eden ve tedarikçi denetimlerinden başarıyla ayrılan firmalar tedarik ağı geniş büyük şirketlerin tedarikçisi olabilmektedir.
6.Ecovadis nedir?
Ecovadis, her sektörden ve büyüklükten şirkete kurumsal sürdürülebilirlik konusunda derecelendirme hizmeti sağlayan uluslararası bir kuruluştur. Kurumsal sürdürülebilirlik performansını öğrenmek ve değerlendirme sonuçlarını iş ortaklarıyla paylaşmak isteyen kuruluşlar Ecovadis’ten destek almaktadır. Ecovadis, kurumların sağladıkları bilgi ve belgelerden yola çıkarak çevre, insan hakları, iş etiği ve sürdürülebilir tedarik konularında sürdürülebilirlik performansı ölçümü yapmaktadır.
7.Sürdürülebilir tedarik zincirinde Ecovadis değerlendirme kriterleri neden önemlidir?
Ecovadis, kurumların sürdürülebilirlik performansını ölçerken tedarik zinciri yönetimi politikalarını da değerlendirmektedir. Tedarik zincirinin sosyal ve çevresel performansını da değerlendiren Ecovadis, şirketlerin tedarikçi seçimi, tedarik süreçleri yönetimi, sürdürülebilirlik performansının takip edilmesi ve iyileştirilmesi gibi konularda daha fazla sorumluluk almasını teşvik etmektedir.
8.Tedarik zincirinin hangi aşamalarında sürdürülebilir olunabilir?
Sürdürülebilirlik yaklaşımı tedarik zincirinin tüm aşamalarında uygulanabilir. Ürünün üretildiği ve paketlendiği malzemelerin seçiminde çevre dostu, yeşil ve sürdürülebilir malzemelere öncelik verilebilir. Üretim süreçlerinde su ve karbon ayak izini düşürecek ve daha düşük enerji tüketecek üretim yöntemlerine geçiş yapılabilir. Tedarik zinciri kısaltılarak yerel kaynaklar kullanılabilir ve bu sayede ulaşım ve nakliye kaynaklı emisyonlar azatılabilir. Tedarik zincirinin tümünde geri dönüşüm ve yeniden kullanım uygulamalarıyla kaynak tüketimi azaltılabilir. Eko etiket uygulamalarıyla sorumlu tüketicilerin sürdürülebilir ürünlere yönelmesi sağlanabilir.
9.Tedarikçilerin sürdürülebilirlik performansı nasıl ölçülür?
Tedarikçi performansını ölçmenin en pratik yolu tedarikçi denetimleridir. Sosyal uygunluk denetimi veya etik denetim olarak da bilinen bu denetimlerle tedarikçi faaliyetlerinin sosyal ve çevresel açıdan ne kadar sürdürülebilir olduğu belirlenebilir. Bu denetimlerde uluslararası düzeyde geçerliliğe sahip sosyal denetim metodolojileri (BSCI, WRAP, ETI, SA8000 vs) kullanılabilir. Bağımsız kuruluşlarca yapılan denetimlerin sonuçları referans alınabilir.
10.Tersine lojistik nedir?
Tersine lojistik, günümüzdeki klasik tedarik zinciri yönetimi anlayışının aksine nihai ürünün geri dönüşümü ve/veya yeniden kullanımıyla üretime tekrardan kazandırıldığı ve bu sayede kaynak kullanımının ve çevresel ayak izlerinin azaltıldığı bir tedarik zinciri yaklaşmıdır. Bu yaklaşımda ürünlerin kendisi, bileşenleri veya ambalajları geri dönüştürülerek veya yenilenerek tekrardan kullanılmakta ve ömrünü tamamlamış her bir ürün yeni bir tedarik zinciri sürecinin girdisi / hammadesi olmaktadır.
11.Sürdürülebilir tedarik zinciri için en temel standartlar nelerdir?
Sürdürülebilir tedarik zincirinde tedarikçilerin kalite, çevre, enerji yönetimi, iş sağlığı ve güvenliği, bilgi güvenliği, tedarik zinciri güvenliği vb gibi temel konularda uluslararası standartlara uyum sağlaması, bu konularda bir yönetim sistemi kurması ve belgelendirme yapması beklenmektedir. Bunun yanı sıra faaliyet gösterilen sektöre özgü birtakım standartların da belgelendirilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda, ISO 9001 Kalite, ISO 14001 Çevre, ISO 50001 Enerji, ISO 45001 İş Sağlığı ve Güvenliği, ISO 27001 Bilgi Güvenliği, ISO 28000 Tedarik Zinciri Güvenliği gibi konularda yönetim sistemi standartlarının olması beklenmektedir. Bunun yanı sıra ISO 14046 standardına göre su ayak izi doğrulama ve ISO 14064’e göre karbon ayak izi doğrulama belgelerinin olması istenmektedir. ISO 26000 Kurumsal Sosyal Sorumluluk standardı da sürdürülebilir tedarik zinciri politikaları için çok önemlidir.
12.Uluslararası standartlar ve sözleşmelerin sürdürülebilirlik tedarik zincirindeki rolü nedir?
Tedarik zinciri denetimi kriterlerinin ve tedarikçi davranış kurallarının neredeyse tamamı özünde uluslararası düzenlemelere göre belirlenmiştir. Bu bağlamda, Uluslararası Çalışma Örgütünün (ILO) iş hayatına yönelik geliştirdiği standartlar, Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi (UNGC), OECD’nin çok uluslu şirketler için belirlediği ilkeler, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi gibi düzenlemeler tedarik zinciri sürdürülebilirliği için kritik önem arz etmektedir.
13.Sürdürülebilir, sorumlu, etik ve yeşil tedarik zinciri tanımlamaları nasıl yapılır?
Sürdürülebilir tedarik zinciri tanımı içerisinde sosyal açıdan sorumlu, iş etiği ilkelerine uygun ve çevre dostu uygulamalar ve süreçler dahil edilebilir. Yeşil tedarik zinciri çevresel sürdürülebilirliğin ön plana çıktığı tedarik zinciri yaklaşımıdır. Etik tedarik zinciri tanımında ise çalışanların, müşterilerin ve yerel toplulukların haklarının korunmasına, hesap verilebilirliğe ve şeffaflığa vurgu yapılmaktadır.
14.Sürdürülebilir tedarik zincirinin avantajları nelerdir?
Tedarik zinciri yönetiminde sürdürülebilirliği sağlamış olan kuruluşlar çevresel ayak izlerini düşürebilir, müşteri ve çalışan memnuniyetini üst seviyelere taşıyabilir ve finansal kârlılığını artırabilir. Tedarik zinciri sürdürülebilirliği sorumlu yatırımcıların ilgisinin çekilmesini sağlar; kalite, iş sağlığı ve güvenliği, enerji ve çevre yönetimi vb gibi konulardaki yasalara, yönetmeliklere ve standartlara uymayı kolaylaştırır. Günümüzde önemi giderek artan çevresel problemlere daha hızlı yanıt vermeyi ve sürdürülebilir kalkınmaya katkıda bulunmayı sağlar. Sürdürülebilir tedarik zinciri yönetimi firmaların piyasadaki rekabet gücünü artırırken kurumsal itibarı da yükseltir.
15.Sürdürülebilir tedarik zinciri sertifikaları nelerdir?
Günümüzde bölgesel ve uluslararası düzeyde geçerli çok sayıda sürdürülebilir tedarik sertifikası mevcuttur. Bu sertifikalar genel tedarik zinciri yönetimi için verilebildiği gibi ürün, hizmet, hammadde türü veya sektöre özel de düzenlenebilmektedir. Bunlara örnek olarak Textile Exchange’in yönetiminde olan Organik İçerik Standardı (OCS), Küresel Geri Dönüşüm Standardı (GRS), Geri Dönüşüm İddia Standardı (RCS), Sorumlu Kuş Tüyü Standardı (RDS), Sorumlu Yün Standardı (RWS), Sorumlu Tiftik Standardı (RMS) vs gösterilebilir.
16.Sürdürülebilir tedarik zinciri nasıl planlanır?
Her şirket faaliyet alanı, büyüklüğü, tedarik ağının genişliği, ürettiği ürün ve hizmetlere göre farklı tedarik zinciri yönetim politikaları oluşturabilir. Fakat sürdürülebilir tedarik zinciri planlamalarında genellikle şu adımlar takip edilmelidir:
-Tedarik zincirinin haritasını çıkarmak
-Sürdürülebilirlik etkileri, riskleri ve aksiyon alanlarını belirlemek
-Boşluk analizi yapmak ve tedarik zincirinde sürdürülebilirliği sağlamak için eksik / yanlış noktaları belirlemek
-Şirketin iç yapısını ve prosedürlerini sürdürülebilir tedarik zinciri yönetimine adapte etmek
-Tedarikçilerin ihtiyaçlarını ve bu ihtiyaçların nasıl karşılanacağını belirlemek
-Tedarikçilerin sürdürülebilirlik performansını belirlemek
-Raporlama yapmak
17.Hangi sektörler sürdürülebilir tedarik zinciri yönetimi yapabilir?
Günümüzde neredeyse tüm sektörlerde sürdürülebilir tedarik zinciri uygulamaları görmek mümkündür. Fakat günümüzde bu tür uygulamalara en çok ihtiyaç duyulan sektörler arasında gıda, elektronik, giyim ve moda, otomotiv, kimya, tüketim ürünleri vb gibi sektörler sıralanabilir.
18.Tedarikçi davranış kuralları nelerdir?
Sürdürülebilir tedarik zinciri için oldukça kritik bir doküman olan tedarikçi davranış kuralları (supplier code of conduct), bir şirketin birlikte çalışacağı tedarikçilerin uyması gereken kuralları açıklamaktadır. İçerisinde sosyal ve çevresel etkilerin ele alındığı çok sayıda konu başlığı bulunmaktadır. Tipik bir tedarikçi davranış kuralları dokümanında yasalara uyumluluk, insan hakları, iş sağlığı ve güvenliği, çevre yönetimi, çalışma standartları, bilgi güvenliği, rüşvet ve yolsuzluk, şeffaflık vb gibi konularla ilgili usul ve esaslar açıklanmaktadır. Firmalar bu kurallara uygunluğunu doğruladıktan sonra tedarikçi olabilmektedir. Doğrulama işlemi tedarikçi seçiminde bulunan firmanın denetimleri veya uluslararası geçerliliği bulunan etik denetim sertifikalarıyla sağlanabilir.
19.Uluslararası tedarik zinciri denetim metodolojileri nelerdir?
Günümüzde dünya çapında en popüler olan sosyal denetim metodolojileri arasında BSCI (İş Sosyal Uygunluk Girişimi), ETI (Etik Ticaret Girişimi), SA8000, WRAP (Dünya Çapınd Sorumlu Akredite Üretim), ICS (Uyumluluk ve Sürdürülebilirlik Girişimi, SEDEX / SMETA (Sedex Üyeleri Etik Ticaret Denetimi)vb gibi programlar sıralanabilir.
20.Sürdürülebilir tedarik zinciri yaklaşımının sürdürülebilir kalkınma hedeflerine katkıları nelerdir?
Birlemiş Milletler, 2030 yılına kadar dünya çapında aşırı yoksulluğu sona erdirme, eşitsizlik ve adaletsizlikle mücadele ve iklim değişikliğini kontrol altına alma hedeflerini gerçekleştirmek üzere toplamda 17 adet sürdürülebilir kalkınma amacı belirlemiştir. Sürdürülebilir tedarik zinciri yaklaşımı bu bağlamda toplumsal cinsiyet eşitliği, erişilebilir temiz enerji, eşitsizliklerin azaltılması, sorumlu üretim ve tüketim, insana yakışır iş ve ekonomik büyüme; barış, adalet ve güçlü kurumlar, sağlıklı ve kaliteli yaşam gibi hedeflere doğrudan veya dolaylı olarak katkı sağlar. Zira, tedarik zincirinde sürdürülebilirliği başarmak isteyen kurumlar sosyal ve çevresel sürdürülebilirlikle ilgili birçok konuyu ele alır. Bu hedef doğrultusunda başta kendisi olmak üzere tüm tedarikçilerinden sürdürülebilir politikalar geliştirmesi beklenmektedir.