Karar Almak - 1

Richard Luecke Harvard Business Essentials serisinde yer alan pek çok kitabın yazarıdır.

Karar Almak (1.Bölüm)

Richard Luecke (1943- )
Richard Luecke Harvard Business Essentials serisinde yer alan pek çok kitabın yazarıdır. İş yaşamıyla ilgili konularda otuzu aşkın kitap ve onlarca makale kaleme almıştır. Aslı Özer’in dilimize çevirdiği “Karar Almak” adlı kitabının özetini iki bölüm halinde sizlerle paylaşıyorum.

İş hayatı bazı faaliyetlere bağlı olarak alınan bir seri karardan ibarettir. Bu kararlar ilk adımı belirler. Bir şirket ancak tutarlı ve doğru kararlar verdiği zaman rakip şirketlerle rekabet edebilir. Örneğin, Apple bilgisayar şirketinin ipod'u piyasaya sürme kararı son derece akıllıcadır. Bu karar şirketin servetine servet katmıştır. Ancak yanlış kararların maliyeti çok yüksektir. Walt Disney şirketi 1995 yılında Michael Ovitz’i yönetim kurulu başkanı olarak atama kararı aldı. Ancak bir yıl geçmeden Disney şirketi bu kararından pişman oldu ve 140 milyon dolar ödeyerek Ovitz’i işten çıkardı.

İş hayatındaki liderlerin çoğu yanlış karar verebilir. Bunun sebebi gerekli tüm bilgiye sahip olmamalarının yanında, geleceğin de sürprizlerle dolu olmasıdır. Şirketlerinizde alınan kararlar ne derece doğrudur. Büyük olasılıkla mükemmel değildir, zira mükemmeliyet mümkün değildir. Fakat karar alma konusunda sağlam bir yöntem anlayışınız varsa ve tuzakların farkındaysanız, mükemmele yaklaşma şansınız vardır.

Karar Alma Sürecinde Beş Adım

Bir yönetici iseniz her gün kararlar alırsınız. Bu kararların bir kısmı açıktır. Örneğin belli bir projeyi hangi çalışanınıza vereceğiniz böyle bir karardır. Ancak üretici firma seçmek gibi kararlar karmaşıktır. Bu tür karmaşık kararları düşünerek, araştırarak ve istişare ederek vermek gerekir.

Bu tarz sorunlara çözüm bulmak ve mantıklı kararlar alabilmek için bazı teknikler geliştirilmiştir. Bu teknikler beş adım olarak şu şekilde özetlenebilir:  

Sizi Başarıya Götürecek Ortamı Hazırlayın 

İlk adım doğru ortamın oluşturulması olup başarılı seçimler yapmak için oldukça önemlidir. Doğru ortamdan kastedilen, fikir ve veriler üzerinde konuşulup düşünüldüğü ve kararların alındığı, kişiler arası ilişkilerin ve davranışların sergilendiği çevredir. Bazı kurumlarda akılcı diyaloglar yapılabilmekte dolayısıyla iyi kararlar alınabilmektedir. Bazı kurumlar ise bu açıdan son derece kötü durumdadır ve yöneticilere çok iş düşmektedir.

Alınacak kararlara doğru kişilerin katılımının sağlanması çok önemlidir. Bu kişiler düşünceyi teşvik edecek iş dışı mekanlarda bir araya getirilir. Karşıt görüşlerin desteklendiği sağlıklı bir tartışma ortamı oluşturulur.

Doğru kişiler, deneyimli, konu hakkında bilgi sahibi olan ve sonuçtan pay alacak kişiler olmalıdır. Örneğin, kaynak aktarımı sağlayabilecek ve sağlıklı kararlar alabilecek kişiler, ortaklar, uzmanlar, karara karşı çıkanlar ve karardan yana olanlar.

Grup idare edilebilecek sayıda kişiden oluşmalıdır. Altı, yedi kişiyi geçmeyen küçük bir grup ideal olur.

Konunun Çerçevesini Çizin

Çerçeve bizim bir soruna bir duruma veya bir probleme nasıl baktığımızı belirleyen zihinsel penceredir. Eğer durumun çerçevesini yanlış ele alırsanız, büyük olasılıkla yanlış karar verirsiniz. Çerçeveyi doğru çizerseniz doğru karara giden yolun yarısını kat etmiş olursunuz.  Tedbirli olun, farklı çerçeveleri araştırın. Hiçbir zaman kendi çizdiğiniz çerçeveyi başkalarına kabul ettirmeye çalışmayın. 

Seçenekler yaratın

Kararın çerçevesi belirlendikten sonra karar verecek olan kişiler seçenekler yaratmalıdır. Ortada seçenek yoksa aslında alınacak bir karar da yoktur. Beyin fırtınası seçenek yaratmak ve sorunlara çözüm bulmak için çok yararlı bir tekniktir. Ancak şunu unutmamak gerekir ki bu yöntem ancak katılımcılar kendi kendine konuşur gibi rahat oldukları takdirde işe yarar.

Eğer grubunuza farklı becerileri ve bakış açıları olan kişileri alırsanız daha başarılı olursunuz.  Bu, yaratıcı bir çatışma ortamı yaratacaktır ki, bir yönetici olarak göreviniz bu çatışmayı yapıcı bir şekilde yönlendirmektir. Uzmanlara göre doğru seçenekler, geniş bir kapsam üzerine inşa edilmiş gerçek ve uygulanabilir olmalı ayrıca karar verme durumunda olanlara gerçek bir seçenek yelpazesi sunacak sayıda olmalıdır.

Seçenekleri Değerlendirin

Seçenekleri belirledikten sonra her bir seçeneğin ne gibi riskler içerdiğini ne anlama geldiğini ayrıca bu seçeneklerin uygulanabilirliğini değerlendirin. Seçenekleri değerlendirmenin amacı her bir seçeneğin sizi hedefe ne derece ulaştıracağını tahmin etmek olmalıdır. Stratejik kararlar söz konusu olduğunda seçenekleri mali açıdan da dikkatle incelemelisiniz. 

En İyi Alternatifi Seçin

Önceki adımları yerine getirdikten sonra karar verecek kişiler her bir seçeneği mantıklı bir şekilde değerlendirdikten sonra ideal koşullarda doğru seçenek hemen kendini gösterir.  Ancak kişisel tercihler, belirsizlikler ve ihtilaflar sıklıkla nihai kararı zorlaştırır.

Karar tuzakları, zeki insanların yanlış kararlar almasına sebep olacak kişisel eğilimlerdir.  Kısaca sağlıklı karar verebilmek bir ilim olduğu kadar bir sanattır. Bu tarz kararlar verebilmek teknik açıdan ustalık gerektirdiği kadar yaratıcılık ve doğru hükümler verebilmeyi de gerektirir.

Karar verecek takımın bu güçlüklerin üstesinden gelmesini kolaylaştıracak çeşitli teknikler bulunmaktadır. Bu tekniklerden, topu-tut, puan-kontrpuan ve akıllı bekçi köpeğini ele alacağız. 

• Topu-tut Tekniği

Bu teknik son yıllarda Japonya'da geliştirilmiş olan pek çok eğitim tekniğinden biridir. Katılanlar arasında fikir alışverişini destekleyen ve çapraz işlevi olan bir yöntemdir. Ortaya bir fikir atılır ve katılımcıların bu fikir üzerinde düşünmeleri istenir. Fikri “tutan” fikri anlamak, üzerinde düşünmek ve geliştirmek sorumluluğunu üstlenmiş olur. Bu kişi daha sonra fikri tekrar gruba atar. Fikir tekrar birisi tarafından “tutulur” ve daha da geliştirilir. Fikir bu şekilde geliştirilerek daire içinde döner, ta ki tüm katılımcılar tatmin olup fikirde artık daha fazla anlamlı bir gelişme sağlanmayacak noktaya gelene kadar. Katılımlar arttıkça bireyler sorumluluğu paylaşır ve karara sahip çıkarlar.

• Puan-kontrpuan Tekniği

İki grubu birden içine alan yineleyici bir karar geliştirme sürecidir. Gruplardan biri, konunun mantığını, bunu destekleyen bilgiyi ve temel varsayımları içeren bir karar ileri sürer. Bu karar önerisi ikinci gruba sunulur. İkinci grubun vazifesi ise alternatif bir karar planı oluşturup ilk gruba sunmaktır. İki grup daha sonra herkes ortak bir karar üzerinde birleşinceye kadar bu öneriler üzerinde görüşmelere devam eder.

• Akıllı Bekçi Köpeği Tekniği

Puan-kontrpuan tekniği ile benzer şekilde bu yöntemde de karar verecek ekip iki gruba ayrılır. Ancak bu yöntemde farklı olarak her bir gruptan karşı öneri getirmesini istemek yerine, gruplardan birinden diğerinin önerisini eleştirmesi ve geliştirmesi istenir. Her iki grup mutabakat sağlayıncaya kadar önerileri eleştirmeye ve gözden geçirmeye devam eder.

Bu yöntemler çok kullanışlı olmalarına rağmen yine de ekibinizin bir karar üzerinde anlaşmasını garanti edemez. Bu durumda anlaşmazlıkları çözmenin ve sonuca ulaşmanın başka yolları bulunmaktadır.

Kaynak: Richard Luecke/Karar Almak/Türkiye İş Bankası Kültür Yay./İstanbul, 2008.