Bimeks Çelik A.Ş. Satış Mühendisi Y. Cankat İyigün: Çeliklerin, Teknik Teslim Şekillerinde Kullanılan Semboller

Çeliklerin, Teknik Teslim Şekillerinde Kullanılan Semboller

Çeliklerin üretiminde, işlenmesinde veya kullanımında uygulanacak plastik şekil verme, ısıl işlem veya kaplama gibi yöntemler malzemenin iç yapısını yani mikroyapısını değiştirebilir. Bu değişiklikler çeliğin mekanik özelliklerini direkt olarak etkiler. Örneğin soğuk haddeleme veya soğuk çekme işlemleri çeliğin mikroyapısındaki taneleri boyuna uzatır veya soğuk dövme işlemiyle tanecikler dağıtılır, dislokasyonlar artırılır. Bunlar da çeliğin mukavemetinin yükselmesine sebep olur. Bu işlemlerin akabinde uygun şartlarda yapılacak bir tavlama işlemi bu tanecikleri tekrar eski formuna getireceği için mukavemetin de eski seviyesine doğru düşmesine sebep olacaktır. Devamında tavlama sonrası yapılacak soğutmanın hızı ve soğutmanın yapıldığı ortam da yine mikroyapıyı, dolayısıyla malzemenin özelliklerini direkt olarak etkileyecektir.

Bu bağlamda çeliklerin teslim şekillerini anlamak ve buna göre yorum yapmak oldukça önemlidir.  Ekteki tablomuzda çelik tedariğinde en çok kullanılan teslim şekillerini ve onlara karşılık gelen anlamlarını hazırladık. Bu sembollerin tek başına anlamları önemli olduğu kadar beraber kullanımlardaki yazılış sırasının üretim rotasını nitelediğini de unutmamak gerekir. Örneğin +SR sembolü gerilim giderme tavlaması anlamına gelir. +C sembolü ise soğuk çekilmiş malzemeleri temsil eder. +SR +C olarak bir gösterim, soğuk çekim işlemi tavlamadan sonra yapıldığını, yani nihai işlem soğuk çekim olduğunu gösterir. Ancak +C +SR olarak bir gösterim yapıldığında soğuk çekimden sonra gerilim giderme tavlaması yapıldığı ifade edilir. Bu tip bir malzemelerde ısıl işlemde malzemenin yüzeyi etkilenebileceğinden pürüzsüz/parlak bir yüzey olmayacağı öngörülebilir. Bu iki farklı teslim şeklinde malzemelerin mekanik özelliklerinin aynı olmayacağı göz önünde bulundurulmalıdır. Özellikle malzeme seçimi aşamasında, müşteri şartnamesi, genel standartlar, katalog veya bilgi sayfalarında kastedilen doğru değerleri bulmak için bu sembolleri iyi anlamak gerekir.

+U

İşlem görmemiş

+A

Yumuşatma tavı

(untreated)

(soft annealing)

+AR

Sıcak haddelenmiş

+AT

Çözelti tavı

(as rolled)

(solution annealing)

+C

Soğuk çekilmiş

+AC

Küreselleştirme tavı

(cold drawn)

(globular annealing)

+K

Soğuk çekilmiş

+GKZ

Küreselleştirme tavı

(kaltegezogen)

(globular annealing)

+SH

Kabuk soyulmuş

+QT

Islah edilmiş

(peeled and rolled)

(quench and tempered)

+SL

Taşlanmış

+V

Islah edilmiş

(Ground)

(vergütet)

+G

Taşlanmış

+FP

Ferlit-Perlit / Yapı tavı / İzotermal tav

(Ground)

(treated to ferrite-pearlite structure and hardness)

+PL

Polisajlanmış

+BG

Ferlit-Perlit / Yapı tavı / İzotermal tav

(Polished)

(treated to ferrite-pearlite structure and hardness)

+LC

Düşük paso/redüksiyonla final soğuk çekme

+I

Ferlit-Perlit / Yapı tavı / İzotermal tav

(skin pass)

(isothermal annealing)

+PE

Kaba tornalama

+N

Normalizasyon tavı

(Fast peeling)

(normalized annealing)

+H

Normal Jominy sertleşebilirlik aralığı

+SR

Gerilim giderme tavı

(normal Jominy hardenability)

(stress relieving annealing)

+HH

Kısıtlanmış Jominy sertleşebilirlik aralığı (üst 2/3)

+P(H)

Çökelme sertleştirmesi / Yaşlandırma

(restricted Jominy hardenability upper 2/3)

(precipitation hardening)

+HL

Kısıtlanmış Jominy sertleşebilirlik aralığı (alt 2/3)

+S

Soğuk kesilebilirlik tavı

(restricted Jominy hardenability lower 2/3)

(treated for cold shearing)

Y. Cankat İyigün
Bimeks Çelik A.Ş.

Satış Mühendisi