Gürkan Hüryılmaz
GENEL GÖRÜNÜM
Satınalma ve Tedarik Zinciri Yönetimi adına en zorlu yıllardan birini belki de en zorlu olanını geride bıraktık. Gerek iş dünyası gerek sosyal hayatlarımızda yaşadığımız zorluklar, dijital yapılaşmanın hızlanması, iş yapış şekillerimiz değişmesi, hayat düzenimizin yeniden yapılanması olumlu/olumsuz birçok değişime kapı açtı. Tedarikçi görüşmeleri, fuar ziyaretleri v.b. gibi pandemi ile birlikte değiştirmek zorunda kaldığımız iş yapış şekilleri bizleri her zamankinden daha fazla zorladı. Satınalma tarafında yıl sonuna doğru tahmin edilemeyecek şekilde artan hammadde fiyatlarının yanında konteynır fiyatlarının 4 kata varan yükselişleri ile maliyetlerimiz ciddi oranda artış gösterdi. 2020 yılının etkilerini en azından ilk çeyrek sonuna kadar hissetmeye devam edeceğimiz öngörülüyor. Çin yeniyıl tatil dönemi ile yaşanacak talep düşüşünün, tatil sonrası tekrar yükselip yükselmeyeceğine göre etkiyi daha az veya daha fazla hissedeceğiz. Bununla birlikte asgari ücretteki artış, yurtiçi tedarikçilerimizin işçilik maliyetlerinin ortalama %27, dolayısıyla ürün maliyetlerinin ortalama %4 artış şeklinde etkileyecek. Hammadde ve taşımacılık maliyetlerindeki artışların da etkisi ile 2021 yılında satınalma fiyatlarımızın sabit kalması neredeyse imkansız hale gelmiş durumda. Bu artışları kompanse edebilmek için ise, tedarikçilerimiz, lojistik, ithalatve mühendislik birimlerimiz başta olmak üzere ilgili tüm birimlerimiz ile her zamankinden daha fazla ortak maliyet azaltıcı çalışma yapmamız gerekiyor. Bu süreçte tüm meslektaşlarımıza başarılar dileriz.
Dünya haberine göre; küresel emtia piyasaları, küresel koronavirüs pandemisinin neden olduğu iniş çıkışlı yolculuğunun ardından zayıf dolar, artan talep, mali teşvik paketleriyle 2020'yi güçlü şekilde tamamladı. Analistler, 2021’de artan likidite ve talebin emtiaya destek olmaya devam edeceğini düşünüyor. Emtia piyasaları mart ve nisan ayında tetiklenen düşüşlere rağmen 2020’yi yükselişlerle kapattı. Değerli metaller için ‘gösterişli’ geçen 2020’nin ikinci yarısında enerji fiyatları U dönüşü yaptı, tarımsal emtia uçuşa geçti ve endüstriyel metallerin hemen hepsinde sıçrama gerçekleşti. Emtia piyasaları yeni yıla ‘yükseliş modu’nda girdi. Virüsle mücadele için aşıların yaygınlaştırılması ve trilyonlarca dolarlık mali desteğin 2021'de yatırım ve harcamaları artırması bekleniyor. Hükümet ve merkez bankalarının sağladığı yüksek likidite ve teşviklerin yardımıyla bu yükselişler gerçek bir boğa piyasasına dönüşebilir. Koronavirüs pandemisinin ekonomide yarattığı hasarla mücadele etmek amacıyla piyasalara trilyonlarca dolar pompalandı. ABD Merkez Bankası’nın (Fed) ABD'yi ve küresel ekonomiyi içine düştüğü çukurdan çıkarmaya yönelik desteği emtia piyasalarını hareketlendirdi. 2020 yılında hükümet ve merkez bankalarını sağladığı parasal ve mali teşvikler, 2008 krizinde alınan tedbirleri aştı. Analistler, 2008 yılının model alınması halinde önümüzdeki yıllarda ciddi bir ralli beklenebileceği tahminleri yapıyor. Goldman Sachs, aşıların yaygınlaşmasının ekonomik büyümeyi destekleyeceğini ve talep artışı yaratarak Brent petrolünü önümüzdeki 12 ayda varil başına 65 dolara çıkaracağı tahmininde bulunuyor. 2020’de metal piyasalarının en iyi performansı gösteren iki ürünü Dalian demir cevheri ve Comex gümüş vadelileri oldu. Çin öncülüğündeki ekonomik canlanma diğer bölgelere yayıldıkça 2021'de bakır ve diğer temel metallerde daha fazla kazanım bekleniyor. Mısır fiyatları üst üste beş ay boyunca yükselerek yılı 4.5 dolar/buşelin üzerinde kapadı. Yıllık %20 civarındaki yükselişin Çin’in güçlü talebi ve arz sıkışıklığı nedeniyle 2021’de süreceği tahmin ediliyor. CBOT buğday vadeli işlemleri de Aralık 2014’ten bu yana en yüksek seviyeye ulaşarak yılı 6.39 dolar/buşel ile yüzde 15 yukarıda bitirdi. CBOT soya fasulyesi, önemli üretim merkezlerinden Güney Amerika’daki kuraklık ve en büyük ithalatçı Çin’den gelen büyük talebin yardımıyla %37 yükselerek 13 dolar/buşelin üzerine yükseldi. Tarım ve yağlı tohum fiyatlarını 2021’de hava koşullarının mahsule etkisi belirleyecek olsa da, başta Çin’de olmak üzere artan talep tarımsal ürünlerde yükseliş baskısı yaratıyor. Şubat ve Mart 2020'de küresel salgının yarattığı riskten kaçış nedeniyle sert gerileyen ancak son aylarda birçok üyesi rekor seviyelere ulaşan emtia ailesinde fiyatların şu üç sebepten dolayı yükseliş trendini devam ettirmesi bekleniyor:
1- Fed piyasalara 2023'e kadar faiz oranlarının sıfır seviyesinde kalacağı mesajı verdi. Merkez bankası parasal gevşeme ve her ay gerçekleştirdiği 120 milyar dolarlık alımlarıyla tahvil faizlerini daha da düşürmeye devam ediyor. Fed ayrıca 2020'de enflasyon hedefini yüzde 2'den ortalama yüzde 2'ye çevirdi ki bu da enflasyonun yükselmesini destekliyor. Düşük faiz oranları ve yükselen enflasyon emtia fiyatlarını artırabilecek bir faktör.
2- Hükümet teşvikleri bütçe açığını büyüterek para birimlerinin alım güçlerini zayıflatıyor. ABD Hazinesi 2020'de 3 trilyon dolarlık rekor bir borçlanma gerçekleştirdi. Aralık sonunda gelen son teşvik paketi 2021 için daha fazla borçlanma gerektirecek. Teşvikin maliyeti ve artan para arzı doları baskı altında bırakabilir. Diğer merkez bankaları ve hükümetler de ABD'yi takip ettiği için, artan para arzı küresel bir trend haline gelerek emtia fiyatlarındaki yükselişi destekliyor.
3- Düşen dolar emtia fiyatları için pozitif. Birçok emtia ürünü Amerikan Doları ile fiyatlandırıldığından, doların düşüşü emtia ürünlerinin alımını kolaylaştırıyor. Bu da hammadde fiyatlarında yükselişi tetikliyor. Dolar Endeksi 2020’de yaklaşık %13 düşerken, son aylarda emtia fiyatlarında kaydedilen yükseliş bu görüşü kanıtlıyor.
Tüm bu gelişmeler altında, emtia fiyat analizleri aşağıdaki şekilde ele alınmıştır.
Metal-Demir-Çelik:
Londra Metal Borsası (LME) verilerine göre Bakır fiyatları Aralık ayını %0.87’lik artış ile 7.742 dolar/ton seviyelerinde kapatırken, LME Bakır Stokları ise aynı ay için %29.62’lik azalış gösterdi. Dünya haberine göre; Bakır fiyatları emtia cephesindeki gerileyen yatırımlara karşı artan talep dolayısıyla görülen fiyat artışlarına paralel olarak 7 yılın zirvesine çıkarak 8 bin doları gördü. Özellikle koronavirüs salgınının kontrol altına alındığı Çin'den gelen kuvvetli talep, stokların neredeyse son 6 yılın en düşük seviyesine gerilemesi ve dolar endeksindeki zayıflama bakır fiyatlarındaki sert yükselişi destekleyen başlıca etkenler oldu. Aşılama sürecinin hızlanmasıyla 2021 yılında tüketimin artacağına ilişkin beklentiler de bakırda görünümü destekleyen unsurlar arasında yer aldı. Çok sayıda analist ve yatırımcılar bakır fiyatlarında yaşanan ralliyi ‘yeşil enerji’ kaynaklı yükselişin ilk ayağı olarak nitelendiriyor ve sürdürülebilir enerji projelerinin bakır fiyatlarını 2011 yılında gördüğü tüm zamanların en yüksek seviyesi 10.140 doların üzerine çıkaracağını tahmin ediyor. Emtia ticareti şirketi Trafigura, yenilenebilir altyapı projeleri ve elektrikli araçlar için artan talebin, 2020'de 23,4 milyon ton olan küresel rafine bakır tüketimini 2030'da 33,3 milyon tona çıkmasına yardımcı olacağını öngörüyor. Goldman Sachs bakır fiyatlarında arz-talep dengesinin bozulmasından dolayı fiyatların tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 10 bin dolar seviyesini aşacağını öngörüyor. Banka, bakırın gelecek 12 ay içinde 9.500 dolar/ton seviyesine geldikten sonra, 2022'nin ilk yarısında rekor kırabileceği görüşünde. Morgan Stanley metal fiyatları için 'Bütün sistem boğa' şeklinde açıklamasında bulunurken, Sam Crittenden liderliğindeki RBC Capital Markets analistleri, emtia ve madencilik hisselerinde 2021'in ilk yarısına kadar uzanan ivmeyle "bu rallide bir adım daha bekliyoruz. Hükümetler, küresel ekonominin yoluna girmesini sağlamak için ne gerekiyorsa yapacaklar” diyor. BlackRock yetkililerinden Evy Hambro, bakır fiyatlarının tüm zamanların en yüksek seviyelerine ulaşmasını beklediklerini belirtiyor. US Global Advisors CEO'su Frank Holmes, "Bakır rallisinin büyük ölçüde ABD, Çin ve Euro bölgesindeki gelişmiş üretim faaliyetlerinden kaynaklandığını ifade ederek, devam edeceğini öngörüyor. OCBC tarafından hazırlanan raporda bakır fiyatının 2021 yılı sonunda 8800 doları görmesinin beklendiği belirtildi. European Resource Group CEO’su Sobotka, 2021'in bakır pazarı için bir tampon yıl olacağını ve pazar yetersiz arz edilmeye devam ederken, kırmızı metal fiyatlarının 8.000 ABD dolarının üzerinde kalacağını tahmin ediyor. CPM Group analistelerine göre Bakır fiyatları 2020 ortalamasına göre %9.2 yükseliş ile 2021’de ortalama 6.654 USD/ton seviyelerinde olurken; 2022’de %6.3 artış ile 7.073 USD/ton seviyelerinde olacak. CRU, Londra Metal Borsası'nın üç aylık bakır fiyatının önümüzdeki 12 ay boyunca 7.000 ABD Doları veya üzerinde kalacağını tahmin ediyor. Open Mineral’den Cochrane ayrıca 2021 yılında fiyatların 7.000 ABD dolarının oldukça üzerinde kalmasını bekliyor. Scotiabank’ın 2021 ve 2022 ortalama Bakır fiyatları tahmini sırasıyla 3.00 ve 3.10 USD/lb olarak açıklandı.
Londra Metal Borsası (LME) verilerine göre Alüminyum fiyatları Aralık ayını %1.81’lik azalış ile 1.978 dolar/ton seviyelerinde kapatırken, LME Alüminyum Stokları ise aynı ay için %3.60’lık azalış gösterdi. Wood Mackenzie'ye göre, Çin alüminyum üretiminin 2021'de %4,5 artarak 38,7 milyon tona çıkması, toplam küresel üretimin %3,8 artarak 2021’de 67,7 milyon tona ulaşması bekleniyor. Bu tablo ise küresel alüminyum pazarının 2020'deki 2,1 milyon ton ardından 2021'de 1,8 milyon ton arz fazlasına işaret ediyor. Wood Mackenzie'nin Çin'deki mevsimsel talepler nedeniyle 2021'in ilk çeyreğinde Londra Metal Borsası fiyatının düşmesini beklediğini söyledi. Focus Economics’e göre; Çin üretimindeki beklenen artış dahil olmak üzere üretim kapasitesine planlanan eklemeler ve küresel arz çıktıları 2021’de Alüminyum fiyatlarına daha fazla baskı uygulayacak. FocusEconomics'in anketine katılan analistler; ortalama fiyatların 2021'in 4. Çeyreğinde 1.850 USD/ton ve 2022’in 4. Çeyreğinde 1.833 USD/ton olacağını öngörüyor. CPM Group analistelerine göre Alüminyum fiyatları 2020 ortalamasına göre %12.8 yükseliş ile 2021’de ortalama 1.912 USD/ton seviyelerinde olurken; 2022’de %5.3 artış ile 2.013 USD/ton seviyelerinde olacak. Scotiabank’ın 2021 ve 2022 ortalama Alüminyum fiyatları tahmini sırasıyla 0.90 ve 0.90 USD/lb olarak açıklandı.
Londra Metal Borsası (LME) verilerine göre Nikel fiyatları Aralık ayını %1.21’lik artış ile 16.540 dolar/ton seviyelerinde kapatırken, LME Nikel Stokları ise aynı ay için %2.60’lık artış gösterdi. Outokumpu paslanmaz çelik Ocak 2021 prim fiyatlarını; 430 kalite için 43 EUR/ton artış, 304 kalite için 78 EUR/ton artış ve 316 kalite için 95 EUR/ton artış ile açıkladı. Analistlere göre; Elon Musk’un madencilere yaptığı büyük bir sözleşme teklifinin ardından, Endonezyalı nikel üreticisi PT Halmahera Persada Lygend ile Çinli pil üreticisi GEM (SZSE: 002340) arasındaki sekiz yıllık tedarik anlaşması; nikel ve kobalt tedarikindeki kesinti risklerine ilişkin artan endişeleri ortaya koyarken; OEM'lerin gelecekteki arz güvenliğini ele almak için 2021 yılı boyunca ortaklıklar ve tedarik anlaşmalarını gerçekleştirecekleri öngörülüyor. 2021 başlarken, nikelin şu anki fiyat seviyesinin sürdürülüp sürdürülemeyeceği veya tamamen spekülasyonla yönlendirilip yönlendirilemeyeceği sorularına analistler tarafından cevap aranırken; Woodmac’s Gardner, önümüzdeki yıl boyunca üç ayda fiyatların ortalam 16.500 ile 17.500 USD/ton arasında olmasını bekliyor. CPM Group analistelerine göre Nikel fiyatları 2020 ortalamasına göre %14.5 yükseliş ile 2021’de ortalama 15.557 USD/ton seviyelerinde olurken; 2022’de %4.1 artış ile 16.195 USD/ton seviyelerinde olacak. Scotiabank’ın 2021 ve 2022 ortalama Nikel fiyatları tahmini sırasıyla 6.50 ve 6.35 USD/lb olarak açıklandı.
Londra Metal Borsası (LME) verilerine göre Çinko fiyatları Aralık ayını %3.06’lık azalış ile 2.724 dolar/ton seviyelerinde kapatırken, LME Çinko Stokları ise aynı ay için %8.34’lük azalış gösterdi. Open Mineral’s Cochrane analistlerine göre; hedeflenen altyapı teşviki destekleyici olmaya devam edeceğinden, Çin çinko talebi en azından 2021 ilk yarısına kadar güçlü kalacak. Ayrıca 2021’de Hindistan tarafında güçlü bir toparlanma bekleniyor. Çinko madeni üretiminde de toparlanma bekleyen analistlere göre, bu toparlanma küçük seviyede olacak. Zira, Güney Amerika'daki kesintiye uğramış madenlerin birçoğu kayıp üretimi telafi etmeli. Çinko fiyatlarının zayıf ABD dolarından az da olsa etkileneceğini belirten CRU analistlerine göre, gelecek yıl Çinko fiyatları ortalama 2.550 USD/ton seviyelerinde olacak. CPM Group analistelerine göre Çinko fiyatları 2020 ortalamasına göre %17 yükseliş ile 2021’de ortalama 2.628 USD/ton seviyelerinde olurken; 2022’de %8.7 artış ile 2.857 USD/ton seviyelerinde olacak. Scotiabank’ın 2021 ve 2022 ortalama Çinko fiyatları tahmini sırasıyla 1.10 ve 1.05 USD/lb olarak açıklandı.
Londra Metal Borsası (LME) verilerine göre Kurşun fiyatları Aralık ayını %6.87’lik azalış ile 1.972 dolar/ton seviyelerinde kapatırken, LME Kurşun Stokları ise aynı ay için %18.08’lik artış gösterdi. Aynı dönem için LME Kalay fiyatları ise %8.22’lik artış ile 20.540 dolar/ton olurken, LME Kalay stokları %51.80’lik azalış gösterdi. Uluslararası Kalay Derneği (ITA)’ne göre; bu yılın başlarında dünyanın en büyük üreticilerinden bazılarının geçici olarak kapatması fiyatların yükselmesindeki ana neden olarak görülürken; bu yıl Kalay için yaklaşık 5.200 tonluk küresel arz-talep açığı olacak. Kurşun madeni üretimi henüz tam olarak pandemi öncesi seviyelere ulaşmayacağını öngören Woodmac analistlerine göre; 2021’de kurşun fiyatları ortalama 1.900 USD/tonun biraz altında olacak. FocusEconomics'in anket sonucuna göre ise Kurşun fiyatlarının 2021'in dördüncü çeyreğinde 1.890 USD/ton ve 2022'nin 4. çeyreğinde 1.956 USD/ton olması bekleniyor. CPM Group analistelerine göre Kurşun fiyatları 2020 ortalamasına göre %1.7 yükseliş ile 2021’de ortalama 1.845 USD/ton seviyelerinde olurken; 2022’de %4.3 artış ile 1.925 USD/ton seviyelerinde olacak.
Demir Cevheri fiyatları, Aralık ayını %19.70’lik artış 158 dolar/ton seviyelerinde kapattı. Foreks haberine göre; Çin'de demir cevheri vadeli işlemleri, Ay Yılı tatili öncesi çelik imalathaneleri ve traderların stokları yenilemesi nedeniyle artışını sürdürdü. Analist ve traderlar, piyasa katılımcılarının ayrıca Pekin'i sarmalayan Hebei eyaletinde Covid-19 salgını ile ilgili temkinli bekleyişlerini sürdürdüğünü belirtiyor. Dalian Emtia Borsası'nda Mayıs vadeli demir cevheri kontratı, %3,5 artarak 1.079 yuan/tona (167 dolar) çıktı ve 22 Aralık'tan beri en yüksek seviyesini gördü. Singapur'da demir cevheri kontratı, %0,9 artarak 169 dolar/tona çıktı. Analistler, en büyük çelik üretim eyaleti olarak Çelik imalathanelerinde ve lojistiklerde değişikliğin çelik piyasasında ve vadeli işlemelerde dalgalanmalara neden olacağını ifade ediyor. Ayrıca Hebei'de olası bir engellemenin kok kömürü ve koklaşabilir kömür gibi hammadeleri de etkilayabileceği belirtiliyor. Dalian'da koklaşabilir kömür vadeli işlemleri %7,1 artarken, kok kömürü %0,9 arttı. Steelorbis haberlerine göre; Avustralya Sanayi, İnovasyon ve Bilim Bakanlığı yayımladığı çeyreklik raporunda, demir cevheri fiyatlarının, Çin’den gelen talebin artması ve Brezilya’dan gelen arzda devam eden aksaklıklar nedeniyle son aylarda keskin bir artış gösterdiğini açıkladı. Raporda; demir cevheri fiyatlarının 2022 yılının sonuna kadar 75 USD/ton seviyesine düşmeden önce 2021 yılının ortasına kadar 100 USD/ton’un oldukça üzerinde kalması bekleniyor. Rapora göre Çin, bu yılın ikinci yarısında bazı ülkelerdeki durgun çelik üretimiyle, küresel demir cevheri ihracat noktası olarak öne çıktı. Çin’den gelen demir cevheri talebinin zirvede olması tahmin edilirken, çelik üretiminin yerel geri dönüşümden elde edilen payının artması nedeniyle önümüzdeki 10 yıl içinde cevher talebinde düşüş bekleniyor. Bu, Çin’in demir cevheri ithalat pazarına olan bağımlılığının azalmasına neden olacak. Brezilya’daki üretim, demir cevheri tesislerine bağlı barajların güvenilirlik değerlendirmelerinin başarısız olması, Brumadinho Barajı’nın çökmesinden dolayı devam eden yasal işlemler ve salgından dolayı liman ve demir yolunda oluşan aksaklıklar nedeniyle baskı altında kalıyor. S&P Global Ratings, Brezilyalı madenci Vale ile ilgili bir raporda demir cevheri fiyatlarının 2021'de ton başına ortalama 85 USD/ton ve 2022'de ton başına 70 USD/ton olmasını bekliyor. Avustralya Commonwealth Bankası, demir cevheri fiyatlarının önümüzdeki yıl ton başına 100 USD/ton’un altına düşebileceğini bildirdi. CBA analistleri Aralık ayı raporunda, demir cevheri fiyatlarının hala 2021 yılının 4. çeyreğine kadar ton başına ortalama 90 ABD doları olma şansının yüksek olduğunu belirtti.
Plastik ve Kauçuk:
Aralık ayında yurtiçi plastik piyasasında talep artışı kaynaklı yükseliş geçen aya göre hız keserek devam etti. Fiyatlarda ortalama %4.23’lük artış görülürken, en yüksek artış %8.77 ile PS’te olurken, bunu %4.87 ile PVC, %4.63 ile ABS, %3.51 ile PE ve %2.37 ile PP takip etti. Chemorbis haberlerine göre; Çin’de, ithal ABS piyasası yıl sonu durgunluğu nedeniyle yavaşlayan talep ve gerileyen stiren fiyatları paralelinde son dört haftadır gevşeme eğilimli seyretti. Bu arada, Güneydoğu Asya piyasaları nispeten daha yavaş da olsa bu trendi takip etti. ChemOrbis Fiyat Endeksi’nde yer alan haftalık ortalama verilere göre, CIF Çin bazındaki ABS fiyatları düşüş eğiliminin başladığı Aralık ayında; toplam 150$/ton veya %6’nın üzerinde düşüş kaydetti. Bu arada, CIF Güneydoğu Asya bazındaki ABS fiyatları yılın son üç haftasında 85$/tonluk daha ufak düşüş kaydetti. Çin’in ithal ABS piyasası, Nisan başlangıcından bu yana ilk kez Güneydoğu Asya’nın altından işlem görmeye başladı. Bunun nedeni, Çin’deki düşüş miktarının daha büyük olmasıydı. ChemOrbis Fiyat Endeksi’ne göre, Çin’in Güneydoğu Asya üzerindeki primi Kasım’ın ilk yarısında 150$/tona ulaştıktan sonra kademeli bir şekilde daraldı ve Aralık başladığında neredeyse tamamen erimiş haldeydi. Tedarikçiler, Çin’de zayıflayan talep ve stirendeki düşüşe işaret ederek tekliflerinde indirim yoluna gitti. Çin’deki bazı şehirlerde soğuk hava koşullarına bağlı olarak elektrik kullanımına kota getirildi. Zira, kömür tedarikindeki sıkışıklık elektrik talebinde ciddi bir artışa yol açtı. Buna ilaveten, çevre denetimleri türev tesislerin kapasite kısmasına veya geçici bir süreliğine kapanmasına yol açtığı için ABS mallarına ilgi daha da azaldı. Talep görünümünün zayıf olması ve bölgedeki arz seviyelerinde beklenen rahatlama nedeniyle fiyatların ilave düşüş payı olduğuna inanılıyor. Güneydoğu Asya’da piyasalar Çin’deki düşüşlerin baskısını hissetse de, navlunlardaki keskin artışların düşüşleri kontrol altında tutabileceği düşünülüyor. Lojistik problemler, konteyner sıkışıklığı ve limanlardaki personel sıkıntısı nedeniyle 2021 Şubat ortasına kadar çözülmeyebilir. İşleyiciler, son aylarda görülen keskin artışlar nedeniyle alım miktarlarını halihazırda azaltmıştı. Oyuncular, navlun ücretlerindeki keskin artışın talepsizliği dengeleyip fiyatlarda dramatik düşüşlerin önüne geçebileceğini bildiriyor. Hammadde fiyatlarındaki düşüşler de piyasayı aşağı çeken ana sebeplerden biri olarak gösterildi. Asya’da spot stiren fiyatları, önceki haftada görülen kısa bir toparlanmanın ardından yeniden düşüşe geçti. ChemOrbis Fiyat Sihirbazı’na göre, FOB Kore ve CFR Çin bazındaki spot stiren fiyatları son dört haftada %16 gerileyerek 2 ayın en düşük seviyelerini gördü. Benzer şekilde, CFR Çin bazındaki bütadien fiyatları da aynı dönemde 250$/ton düşüşle 2 yılın en düşüş seviyesine geriledi. Çin’in ithal PP ve PE piyasalarında Nisan ayında başlayan artış eğilimi yaklaşık 7 ay sürdü ve Aralık ayının başında sona erdi. Piyasanın son yılların en yüksek seviyelerinde stabilize olmasını takiben fiyatlarda art arda düzeltmeler görüldü. Çin pazarı yılı gevşeme eğilimli tamamlarken, bu durum alıcıların fiyatlarda uzun zamandır rahatlama beklediği Güneydoğu Asya pazarında da baskı kuruyor. Asyalı poliolefin oyuncuları Ocak görünümünü tartışırken piyasanın yönünü belirleyebilecek şu faktörlere değindiler : Çin’de arz iyileşti ve talep azaldı, Çin Yeni Yılı tatili yaklaşıyor, G. Doğu Asyalı alıcılar “bekle-gör” havasında, Navlunlar Şubat-Mart aylarına kadar güçlü kalabilir, Denizaşırı PP, PE arzında ani bir rahatlama beklenmiyor ve C2, C3 fiyatları halen yüksek; ham petrol 10 ayın zirvesinde. ChemOrbis Fiyat Endeksi’nin haftalık ortalama verilerine göre, Aralık ayının başından bu yana tüm menşeleri kapsayan genel homo PP rafya seviyesi haftalık ortalamada 15$/ton düştü ve ayın sonu itibarıyla CIF Çin, peşin ödemeli bazında 1070$/tonda değerlendirildi. PE piyasasında, tüm menşeler için haftalık ortalama ithal fiyatlar 28 Aralık ile başlayan haftada AYPE film için 1390$/ton, LAYPE film için 1015$/ton ve YYPE film içinse 980$/tonda değerlendirildi. Bu seviyeler Aralık ayının başına kıyasla sırasıyla 20$/ton, 30$/ton ve 55$/tonluk düşüşlere işaret ediyor. Son olarak, PP ve PE tedarikçileri yine yüksek hammadde maliyetlerine dikkat çekiyor. Vadeli ham petrol kontratları çoğunlukla 10 ayın zirvesinde stabilize olmuş durumda. Asya’da, CFR Çin bazındaki spot etilen ve propilen fiyatları ise sırasıyla 1005$/ton ve 1010$/ton seviyelerinde güçlü seyrediyor.
Kağıt ve Kereste:
Yurtiçi kağıt fiyatlarında Aralık ayında ortalama %5.02’lik artışlar görülürken; 2020 yılındaki artış ortalama %51.82 oldu. Hurda kağıt fiyatlarında ise Aralık ayında ortalama %26.21’lik artış görüldü. Global piyasalara baktığımızda; NIKKEI ve TOPIX Kağıt Hamuru & Kağıt endekslerinde Aralık ayındaki artış ortalama %13.63 oranında görüldü. Sektörel haber kaynaklarına göre; SCA, Avrupa kıtasında beyaz ve kahverengi kraftliner fiyatlarını ton başına 50 € artırma planlarını açıkladı. Yeni fiyat 1 Şubat 2021'den itibaren yapılacak teslimatlar için geçerli olacak. SCA, İngiltere için 1 Ocak'tan itibaren 30 £ / ton artış açıklamıştı. Kurumdan yapılan açıklamada, kraftliner pazarındaki güçlü talebin fiyatların artışında etken olduğu belirtildi. Alman Julius Schulte Söhne, coreboard, gri kalın karton ve laminasyon levhası için 1 Ocak 2021’den itibaren 50 € / ton daha fazla ücret talep ederken, İtalyan coreboard üreticisi Cartiera di Ferrara ise fiyatlarını 60 € / ton artırmak istiyor. Hollandalı şirket Solidus Solutions, karton fiyatlarını 50 € artırırken, dönüştürülmüş katı karton ambalaj ürünlerinin fiyatlarının %8 artacağını duyurdu. Şirketler, bu artışların nedeni olarak; hızla artan maliyetleri ve geri dönüştürülmüş kağıtların sınırlı şekilde bulunabilir olmasını gösterdi. Navigator şirketi, Avrupa pazarı için, odunsuz kağıt fiyatlarını, 1 Şubat 2021'den itibaren teslimatlar için %4-6 ve minimum 30€/ton artış ile açıkladı. The Navigator Company, kararın "Avrupa'daki sektör genelinde sürdürülemez düşük karlılık seviyeleri ve dünya çapında kağıt hamuru ve lojistik maliyetlerindeki artışlarla ilgili son duyurulardan sonra" alındığını söylüyor. Kasım ayında Sappi, 1 Ocak 2021'den itibaren yurtdışı pazarlarda odunsuz kuşe kağıt için daha yüksek fiyatlar açıklayan ilk şirket olmuştu. Södra, Avrupa'da kuzey ağartılmış yumuşak ağaç kraft (NBSK) fiyatlarını yeni yılda 960 $/tona çıkarmak istediğini açıkladı. Şirket, "Küresel NBSK pazarının toparlanmasının açık işaretlerini görüyoruz ve ayrıca çoklu bakım durdurmalarının arzı azaltarak pazar dengesini daha da iyileştirdiğini hissediyoruz" dedi. Södra’nın açıklamasından sonra, SCA da 1 Ocak 2021’den itibaren NBSK fiyatlarının 960 EUR/ton olacağını duyurdu. Şirket, selüloz talebinin tüm pazarlarda güçlü olduğunu ve Avrupa'daki fiyat gelişiminin Kuzey Amerika ve Asya'ya kıyasla geride kaldığını söylüyor. Diğer yandan, Britanya piyasasında gazete/dergi kağıdı ve odunsuz kağıt fiyatları, pandemi döneminde tüketimdeki keskin düşüşün etkisi ile, azalış eğilimini sürdürüyor.
Emlak365 haberine göre; yurtiçinde inşaat sektöründe yaşanan maliyet artışları 2021 yılının ilk günlerinde de kendisini hissettiriyor. Aralık 2020 dönemi ile Ocak ayının ilk fiyat listeleri arasında oluşan farklar inşaat sektörünü de etkilemeye devam ediyor. Bu tür bir fiyat farkı da kereste alanında oldu. Buna göre ortalama fiyatlar; 5x10 ve 10x10 inşaatlık kereste için yaklaşık 1.500 TL/m3 olurken, 5x10 Silinmiş Kereste (Sibirya Çam) 3.000 TL/m3, 5x10 Silinmiş Kereste (Ukrayna Çam) 2300 TL/m3, ve 10x10 Silinmiş Kereste (Sibirya Çam) 2300 TL/m3 seviyelerinde oldu. Sektörel haber kaynaklarına göre; kereste fiyatları 2020'nin ikinci yarısında dünya çapında artış gösterirken, ABD’de fiyatlar neredeyse iki katına çıktı. Avrupa pazarında ise ilk 8 ayda ihracat %1.2 oranında düşüş gösterdi. İskandinav ülkelerinde Finlandiya’nın sevkiyatları önemli ölçüde düşerken; İsveç sevkiyatlarını arttırdı.
Enerji ve Petrol:
Ocak ayında doğalgaz ve elektrik fiyatlarında artışlar görüldü. Habertürk’e göre; elektrik tarifelerinde tüm tüketici grupları için vergi ve fonlar dahil olmak üzere yaklaşık %6 zam yapıldı. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun (EPDK) konuya ilişkin kurul kararı Resmi Gazete'nin mükerrer sayısında yayımlandı. Resmi Gazete'deki tarife tablolarından yapılan hesaplamaya göre, elektrik tarifelerinde mesken, sanayi ve ticarethane abone grupları için vergi ve fonlar dahil ortalama %6 artışa gidildi. Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ'nin (BOTAŞ) internet sitesinde, ocak ayına ilişkin tarife tablosu yayımlandı. Buna göre, BOTAŞ'ın konut tüketicileri için gaz dağıtım şirketlerine uyguladığı satış fiyatı, aralıkta geçerli olan tarifeye göre %1 artışla 1000 metreküp doğal gaz için 1264 lira, ticarethane, sanayi ve elektrik üretim santralleri için ise 1414 lira olarak belirlendi. Aralık ayında Motorin fiyatları %0.30’luk artış gösterirken, Kurşunsuz Benzin fiyatları da %2.72 oranında yükseldi. Bu tabloya göre, motorin ve kurşunsuz benzin fiyatları 2020 yılında ortalama %1.81 oranında artış gösterdi. Milliyet haberine göre; ABD Enerji Enformasyon İdaresi (EIA)’nın "Aralık 2020 Kısa Dönem Enerji Görünümü Raporu"nda, bu yıl için Brent türü ham petrolün ortalama varil fiyatı 41,43 dolar olarak tahmin edildi. Kasım raporunda bu rakam 40,61 dolardı. Gelecek yıl için ise Brent türü ham petrolün ortalama varil fiyatı 48,53 dolar olarak öngörüldü. Kasım raporunda bu rakam 46,59 dolar olarak yer almıştı. Batı Teksas türü (WTI) ham petrolün ortalama varil fiyatının ise bu yıl 38,96 dolar, gelecek yıl 45,78 dolar olacağı tahmin edildi. Kasım raporunda 2020 için bu rakam 38,24 dolar, 2021 için ise 44,24 dolar olarak açıklanmıştı. Raporda, petrol fiyatlarındaki yukarı yönlü revizyonda, küresel petrol talebinin artması, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ve OPEC dışı petrol üreticilerinin üretim kesintisine devam etme kararı ve küresel petrol stoklarının azalacağı beklentisinin etkili olduğu kaydedildi. Foreks haberine göre; Dünya Bankası tarafından hazırlanan ve Rusya ekonomisini ele alındığı raporda, petrol fiyat öngörülerine de yer verildi. Buna göre, petrolün gelecek yıl 44 dolara yükseleceği tahmin ediliyor. 2022 tahmini ise 50 dolar seviyesinde bulunuyor. Dünya Bankası değerlendirmesinde gelecek yıl petrol fiyatının yükseliş beklentisine karşın yine de pandemi öncesi dönemin %5 kadar altında kalacağını tahmin etti. Enerji Günlüğü haberine göre ise Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody's Investors Service (Moody’s) tarafından hazırlanan raporda, Brent petrolün varil fiyatının gelecek yıl 40-45 dolar, orta vadede ise 45-65 dolar aralığında işlem görmesinin beklendiği ifade edildi. Raporda, beklenen fiyattan petrol üreticilerinin ancak en ucuz rezervleri değerlendirebilecekleri kaydedildi. Daha yüksek marjlı kaynaklara erişim için şirketlerin 50-55 dolarlık fiyata ihtiyaç duyacakları yorumu yapıldı.
Döviz Kurları:
TCMB 31 Aralık 2020 kapanış verilerine göre, USD döviz satış kuru bazında %4.75’lik azalış ile 7.4327 TL; EUR döviz satış kuru bazında %2.29’luk azalış ile 9.1329 TL oldu. EUR/USD paritesi ise Aralık ayını %2.57’lik artış ile 1.2287 seviseyinde kapatmış oldu. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Aralık tarihli Beklenti Anketine göre 2020 yıl sonu döviz kuru (ABD Doları/TL) beklentisi bir önceki anket döneminde 7.89 TL iken, bu anket döneminde 7.77 TL olmuştur. 12 ay sonrası döviz kuru beklentisi ise bir önceki anket döneminde 8.41 TL iken, bu anket döneminde 8.37 TL olarak gerçekleşmiştir. Bazı ekonomi haberlerine göre; Türk Lirası Dolar karşısında yükselişinin devam edeceğini öne süren Goldman Sachs 3, 6 ve 12 aylık dönemdeki Dolar/Türk Lirası paritesi için tahminlerini daha önce 7,75, 8,00 ve 9,00 olarak ortaya koymuş olan Goldman Sachs mevcut beklentilerini 7,50, 7,75 ve 8,00 olarak değiştirdi. Uluslararası yatırım bankası analistlerinin ortaya koyduğu tahminlerde Türk Lirası’nın önümüzdeki dönemde dolar karşısında daha da değer kazanacağı beklenirken Merkez Bankası Başkanlığı görevine getirilen Naci Ağbal yönetimindeki kurulun istikrarlı bir yapı içerisine girebileceğini öne sürdüler. İngiltere merkezli HSBC bankası, son raporunda önümüzdeki döneme ilişkin yaptığı değerlendirmede Türk Lirası’nın dolar karşısında değerleneceğini iddia etti. 2021 yılı sonu için 7.10 TL’yi hedef gösteren HSBC gerekli adımların iktidar tarafından atılması ve normalleşme süreciyle birlikte dolar kurunun 6.50 TL seviyesine kadar geri çekilebileceğini iddia etti. Raporda HSBC’nin Türk Lirası’nın pozisyon açtığı belirtilirken zarar-kes seviyesi olarak da 7,53 TL olarak belirtildi. İsviçreli banka UBS, dolar/TL kurunda 2021'in ikinci çeyreği sonunda 7.00 seviyesine kadar düşme beklediğini açıkladı. Bankanın dolar/TL'de çeyrek sonu tahminleri birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü çeyrekler için sırasıyla 7.10, 7.00, 7.30 ve 7.60 şeklinde oldu. Commerzbank ve Citibank’ın EUR/USD paritesi için çeyrek sonu tahminleri birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü çeyrekler için sırasıyla 1.21, 1.22, 1.23 ve 1.24 şeklinde oldu. Bloomberg'in araştırmasına göre yılın dördüncü çeyreği itibariyle dolar/TL kurunda en iyi tahmini yapan kurum Citigroup olmuştu.
Yurtiçi Fiyat ve Maliyet Endeksleri:
TUİK verilerine göre, 2020 yılı Aralık ayı sonu itibariyle TÜFE ve Yİ-ÜFE ortalaması bir önceki aya göre %1.80; bir önceki yılın Aralık ayına göre %19.87 ve bir önceki yılın aynı ayına göre %19.87 artış olarak gerçekleşti. TÜİK verilerine göre; Yİ-ÜFE (2003=100) 2020 yılı Aralık ayında bir önceki aya göre %2,36, bir önceki yılın Aralık ayına göre %25,15, bir önceki yılın aynı ayına göre %25,15 ve on iki aylık ortalamalara göre %12,18 artış gösterdi. Sanayinin dört sektörünün yıllık değişimleri; madencilik ve taşocakçılığında %19,02, imalatta %27,32, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında %0,25 ve su temininde %14,83 artış olarak gerçekleşti. Ana sanayi gruplarının yıllık değişimleri; ara malında %32,92, dayanıklı tüketim malında %27,70, dayanıksız tüketim malında %19,18, enerjide %3,24 ve sermaye malında %29,70 artış olarak gerçekleşti. Sanayinin dört sektörünün aylık değişimleri; madencilik ve taşocakçılığında %0,02, imalatta %2,67 artış, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında %1,21 azalış ve su temininde %1,18 artış olarak gerçekleşti. Ana sanayi gruplarının aylık değişimleri; ara malında %2,91, dayanıklı tüketim malında %1,31, dayanıksız tüketim malında %1,47, enerjide %2,86 ve sermaye malında %1,87 artış olarak gerçekleşti. Yıllık azalış %17,77 ile tütün ürünleri alt sektöründe gerçekleşti. Buna karşılık ana metaller %56,29, metal cevherleri %48,97, kağıt ve kağıt ürünleri %34,94 ile endekslerin en fazla arttığı alt sektörler oldu. Aylık en fazla azalış; %2,34 ile metal cevherleri, %1,73 diğer mamul eşyalar, %1,21 elektrik, gaz ve üretim alt sektörlerinde gerçekleşti. Buna karşılık kok ve rafine petrol ürünleri %10,71, tütün ürünleri %7,74, ana metaller %6,48 ile endekslerin en fazla arttığı alt sektörler oldu.